کلینیک ذهن زیبا

1. PTSD چیست؟
تعریف PTSD

PTSD یک اختلال روانی است که زمانی ایجاد می‌شود که فرد در معرض یک رویداد آسیب‌زا قرار گیرد، مانند بلایای طبیعی، حملات خشونت‌آمیز، جنگ‌های نظامی یا تجربیات دیگر که شامل آسیب جدی یا مرگ می‌شود. فرد ممکن است به طور مستقیم تجربه‌گر آن رویداد آسیب‌زا باشد یا آن را شاهد باشد که برای دیگران اتفاق می‌افتد. در برخی موارد، PTSD ممکن است پس از شنیدن اخبار رویدادهای آسیب‌زای مربوط به اعضای نزدیک خانواده یا دوستان به وجود آید.

مهم است که توجه داشته باشیم که همه کسانی که یک رویداد آسیب‌زا را تجربه می‌کنند، به PTSD مبتلا نمی‌شوند. در واقع، تنها درصد کمی از افرادی که در معرض trauma قرار می‌گیرند، ممکن است این اختلال را توسعه دهند. احتمال ابتلا به PTSD تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد، از جمله شدت trauma، تاب‌آوری شخصی، استعدادهای ژنتیکی و دسترسی به حمایت اجتماعی.

علائم کلیدی PTSD

علائم PTSD به طور کلی در چهار دسته گسترده قرار می‌گیرند، همانطور که در DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم) تعریف شده است:

1. افکار تهاجمی: این‌ها می‌توانند به صورت فلاش‌بک‌ها، خاطرات واضح یا کابوس‌هایی ظاهر شوند که فرد را وادار می‌کنند تا تجربه آسیب‌زا را دوباره زندگی کند.
2. اجتناب: فرد ممکن است از یادآوری‌های مرتبط با trauma اجتناب کند، از جمله افراد، مکان‌ها یا فعالیت‌هایی که خاطرات آزاردهنده را برانگیخته می‌کنند.
3. حالات منفی و شناخت‌های منفی: احساساتی مانند ناامیدی، گناه یا بی‌حسی عاطفی رایج است. فرد همچنین ممکن است در حفظ روابط دچار مشکل شود.
4. تحریک‌پذیری بیش از حد: این شامل علائمی مانند تحریک‌پذیری، واکنش‌های بیش از حد به صداها، مشکل در خوابیدن و افزایش هوشیاری است.

3. نوروبیولوژی PTSD

درک مکانیسم‌های نوروبیولوژیکی پشت PTSD در سال‌های اخیر یکی از حوزه‌های تحقیقاتی مهم بوده است. trauma بر نواحی مختلف مغز که در پردازش ترس، تحکیم حافظه و تنظیم احساسات نقش دارند تأثیر می‌گذارد. در اینجا اجزای اصلی نوروبیولوژیکی که در PTSD نقش دارند آورده شده است:

1. آمیگدالا

آمیگدالا مسئول پردازش احساسات، به‌ویژه ترس است. در افراد مبتلا به PTSD، آمیگدالا اغلب بیش از حد فعال است که منجر به واکنش‌های ترس شدید حتی در غیاب خطر واقعی می‌شود. این فعالیت بیش از حد به اختلالات احساسی که در PTSD مشاهده می‌شود، مانند واکنش‌های بیش از حد به صداها و حملات پانیک، کمک می‌کند.

2. هیپوکامپ

هیپوکامپ نقش حیاتی در تشکیل و ذخیره‌سازی خاطرات ایفا می‌کند. در افراد مبتلا به PTSD، هیپوکامپ معمولاً کوچکتر است و عملکرد آن مختل می‌شود. این اختلال در عملکرد موجب می‌شود که افراد مبتلا به PTSD قادر به تمایز بین رویدادهای آسیب‌زای گذشته و تجربیات حال حاضر نباشند، که به خاطرات تهاجمی یا فلاش‌بک‌ها منجر می‌شود.

3. قشر پیشانی

قشر پیشانی در عملکردهای شناختی بالاتر مانند تصمیم‌گیری، کنترل تکانه‌ها و تنظیم احساسات نقش دارد. در PTSD، معمولاً فعالیت در این ناحیه کاهش می‌یابد، که باعث می‌شود توانایی سرکوب واکنش‌های ترس و تنظیم حالات عاطفی مختل شود. این اختلال در تنظیم احساسات می‌تواند به مشکلاتی در مدیریت خشم، اضطراب و استرس منجر شود.

4. عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی

اختلال در چندین انتقال‌دهنده عصبی کلیدی، از جمله سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین، در افراد مبتلا به PTSD مشاهده شده است. این عدم تعادل‌ها به علائمی مانند نوسانات خلقی، اضطراب و هوشیاری بیش از حد کمک می‌کند. علاوه بر این، کورتیزول، هورمون استرس، در PTSD اغلب دچار اختلال می‌شود. افزایش مزمن سطح کورتیزول می‌تواند سلول‌های مغزی را آسیب بزند و علائم PTSD را تشدید کند.

4. شیوع و عوامل جمعیتی در PTSD

شیوع جهانی

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، شیوع طول عمر PTSD در سطح جهانی حدود ۵-۶٪ برآورد می‌شود، اگرچه این میزان بسته به جمعیت و نوع trauma متفاوت است. برخی جمعیت‌ها، مانند سربازان بازگشته از جنگ، پناهندگان و بازماندگان سوءاستفاده، شیوع بالاتری از PTSD دارند.

تفاوت‌های جنسیتی

مطالعات نشان می‌دهند که زنان بیشتر از مردان پس از تجربه trauma به PTSD مبتلا می‌شوند. تقریباً ۱۰-۱۲٪ از زنان در طول زندگی خود PTSD را تجربه خواهند کرد، در حالی که این میزان در مردان حدود ۵٪ است. این تفاوت ممکن است به دلیل قرار گرفتن بیشتر زنان در معرض انواع خاصی از trauma، به ویژه حملات جنسی و خشونت خانگی باشد.

سن و PTSD

کودکان و نوجوانان نیز در معرض ابتلا به PTSD هستند، به‌ویژه پس از شاهد بودن خشونت، تجربه آزار یا بازماندن از تصادفات. PTSD در کودکان ممکن است به شکلی متفاوت از بزرگسالان ظاهر شود، با شکایات بدنی بیشتر، پسرفت در رفتارها و تحریک‌پذیری. مداخله زودهنگام برای کاهش اثرات بلندمدت آن بر رشد عاطفی و شناختی بسیار حیاتی است.

6. تأثیر PTSD بر زندگی و عملکرد

PTSD می‌تواند تأثیرات عمیقی بر جنبه‌های مختلف زندگی بگذارد، از جمله:

روابط اجتماعی

افراد مبتلا به PTSD اغلب در حفظ روابط نزدیک مشکل دارند، زیرا دچار بی‌حسی احساسی، بی‌اعتمادی و تحریک‌پذیری می‌شوند. این امر می‌تواند منجر به انزوا، دشواری در حفظ دوستی‌ها و تنش در روابط خانوادگی شود.

چالش‌های محل کار

علائم PTSD اغلب با تمرکز، حافظه و عملکرد کاری تداخل دارند. در نتیجه، افراد مبتلا به PTSD ممکن است با بی‌ثباتی شغلی، غیبت‌های مکرر یا از دست دادن شغل روبرو شوند.

سلامت جسمی

PTSD با مشکلات مختلف سلامت جسمی، مانند درد مزمن، مشکلات قلبی-عروقی و اختلالات گوارشی همراه است. وضعیت دائمی استرس بالا می‌تواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن نیز شود.

هم‌زمانی با سایر اختلالات سلامت روان

افراد مبتلا به PTSD اغلب با اختلالات سلامت روان دیگر نیز مواجه هستند، مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی، سوءمصرف مواد و افکار خودکشی. درمان مؤثر باید تمام اختلالات هم‌زمان را در نظر بگیرد.

7. روش‌های درمان PTSD

روان‌درمانی

• درمان شناختی-رفتاری (CBT): CBT بر تغییر الگوهای منفی فکری که به علائم PTSD کمک می‌کنند، تمرکز دارد. CBT متمرکز بر trauma نوع خاصی از CBT است که برای افراد مبتلا به PTSD طراحی شده است.
• درمان مواجهه طولانی‌مدت (PE): این درمان شامل روبه‌رو شدن تدریجی با خاطرات و موقعیت‌های مرتبط با trauma به‌منظور کاهش اضطراب و پاسخ‌های ترس است.
• درمان حساسیت‌زدایی و پردازش از طریق حرکات چشم (EMDR): این رویکرد درمانی از تحریک دوجانبه استفاده می‌کند تا به مغز کمک کند خاطرات تروماتیک را پردازش و یکپارچه کند.

درمان دارویی

• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین انتخابی (SSRIs): داروهایی مانند سرترالین و پاروکستین معمولاً برای کاهش علائم اضطراب و افسردگی تجویز می‌شوند.
• پرازوزین: دارویی که برای کاهش کابوس‌ها و بهبود کیفیت خواب در افراد مبتلا به PTSD استفاده می‌شود.

درمان‌های جایگزین و نوظهور

• درمان کمکی کتامین: کتامین، یک داروی بیهوشی، به‌منظور کاهش سریع علائم PTSD در برخی افراد مورد تحقیق قرار گرفته است.
• درمان مواجهه با واقعیت مجازی (VRET): رویکردی نوآورانه که از محیط‌های مجازی غوطه‌ور برای قرار دادن بیماران در موقعیت‌های مرتبط با trauma در یک محیط کنترل‌شده استفاده می‌کند.